Vô 2

Lão Tử Tinh Hoa – Thu Giang Nguyễn Duy Cần .
&&&

Vô 2 .

Bàn về công dụng thiết thực của chữ Vô , ở chương XI Lão Tử nói :” Ba chục căm , hợp lại 1 bầu , nhưng nhờ chỗ không mới có cái dùng của xe . Nhồi đất để làm chén bát , nhờ chỗ không mới có cái dụng của chén bát . Khoét cửa nẻo , làm buồng the , nhờ chỗ không mới có cái dụng của buồng the . Bởi vậy , lấy cái “ có ” đó để làm cái lợi . Lấy cái “không “ đó để làm cái dụng .

Bánh xe , nhờ chỗ “ trống không “ ở giữa mới để được cái trục , nhờ thế mà xe mới lăn được . Nên mới nói :” lấy cái không để làm chỗ dùng “ .

Nhân bàn về câu nói trên đây của Lão Tử văn hào Romain Rolland có viết :” Khi đọc đến cái tư tưởng sâu sắc trên đây của Lão Tử - tôi nghĩ ngay đến những giả thuyết mới đây của khoa thiên văn , thấy rằng cái trung tâm của bao nhiêu thế giới , chính là những khoảng trống không thăm thẳm của Vũ Trụ . ..Các bạn sẽ bảo : đó cũng chỉ là những giả thuyết thôi ! Thì cũng chẳng hơn chẳng kém gì những giả thuyết vững chắc nhất và công hiệu nhất của khoa học các anh ngày xưa . Vả lại , giả thuyết ấy cũng xác nhận hợp lí lắm vì nó thỏa hợp được với sự tiết kiệm của các luật tự nhiên trong Vũ Trụ và nó cũng ăn với sự điều hòa tự nhiên của các luật ấy .

Và đó cũng là chỗ mà Lão Tử bảo :” Hữu , sinh ư Vô “ vậy .

&&&

Còn về vấn đề sinh vật trong Vũ Trụ có í chí hay không có í chí , thì trái lại với người đồng thời , Lão Tử chủ trương rằng sinh vật trong Vũ Trụ tuyệt không có í chí , nghĩa là sống 1 cách tự nhiên không cố cưỡng .

Chương thừ 5 ông nói :” Thiên địa bất nhân , dĩ vạn vật vi sô cẩu “ ( trời đất không có lòng nhân , xem vạn vật như loài chó rơm ) .

Vương Bật giải câu này đại khái nói :” Đất , không phải vì con thú mà sinh ra rơm , nhưng con thú lại ăn rơm ; không phải vì con người mà sinh ra chó , nhưng người lại ăn chó ...” Thật là 1 sự giải thích sai lầm to tát của họ Vương . Vậy mà Nghiêm Phục lại hết sức thán thưởng cho rắng đó là đã quát tận thâm í của Đạt Quynh ( Darwin ) .

Kì thật sô cẩu là 1 thứ đồ cúng làm bằng rơm , bóng hình chó . Khi chưa cúng thì người ta trọng nó lắm , nhưng sau khi cúng xong thì lại đem vứt nó ra ngoài đường . Trang Tử ở thiên Thiên Vận có viết :” Ôi sô cẩu , lúc chưa dùng thì đựng trong giỏ , đội cho nó bằng gấm vóc , lại còn phải trai giới mà xem nó . Đến khi đã dùng xong , thì kẻ đi đường đạp lên xương sống nó mà đi , kẻ kiếm củi , lượm nó về mà nhúm lửa .

Như vậy , thì nói đến sô cẩu là muốn ám chỉ vật thay nhau mà tàn tạ giống như bông hoa của loài thảo mộc : xuân thì nở , thu thì rụng , rồi đến mùa xuân tới , lại trổ hoa , nhưng không còn phải là cái bông ngày hôm nay nữa . Cũng như cái hay cái phải của ngày trước , nay không còn dùng được nữa , thì bỏ đi... để cho theo kịp với cuộc sống đang chuyển của tạo hóa .

Trong cái khoảng thời gian biến chuyển giữa cái sinh cái tử kia của sự sự vật vật , thì Trời Đất vốn cũng không ân gì cho riêng ai , cũng không dụng tâm mà làm gì cả , đó chính là chỗ mà ông bảo “ thiên địa bất nhân “ , tức là cái luật biến hóa vô thường và lạnh lùng của tạo vật vậy .

Chỗ mà Lão Tử cho rằng Vạn Vật sinh ra là vô í chí , lại càng rõ rệt hơn nữa ở chương 34 :” Đạo lớn tràn lấp , bên phải bên trái . Vạn vật nhờ nó mà sinh ra , mà không 1 vật nào bị nó khước từ . Xong việc rồi , không để lại tên . Che chở , nuôi nấng muôn loài , mà không làm chủ . Thường không ham muốn , nên có thể gọi tên là Nhỏ , nhưng , được muôn vật theo về mà không tự xem là chủ , nên có thể gọi tên là Lớn “ .

( Đại đạo phạm hề , kì khả tả hữu . Vạn vật thị chi nhi sinh chi bất từ . Công thành danh bất hữu . Y dưỡng vạn vật nhi vi bất chủ . Thường vô dục , khả danh ư Tiểu . Vạn vật qui yên nhi bất vi chủ , khà danh vi đại ) .

&&&

Tóm lại , cái học của Lão Tử đều gồm vào 1 chữ Vô . Ở Vũ trụ thì gọi là Vô Danh , ở Chánh trị và Xử Thế thì gọi là Vô Vi . Nhất thiết đều không ngoài chữ Vô .

&&&