đạo 2

Lão Tử Tinh Hoa- Thu Giang Nguyễn Duy Cần

&&&

Đạo 2.

Chương 67 Đạo Đức Kinh có câu :” Thiên hạ giai vị ngã Đạo đại tự bất tiếu . Phù duy đại , cố tự bất tiếu ; nhược tiếu cữu hĩ , kì tế dã phù ! “ ( Thiên hạ đều gọi Đạo ta là lớn mà dường như không giống chi cả . Bởi nó Lớn , nên Nó không giống chi cả . Nhược bằng Nó giống vật chi , thì Nó Nhỏ lâu rồi .)

Đạo mà nói ra đặng , mà có thể gọi tên đặng , là vì Nó có chỗ giống ( để mà so sánh ) .Có chỗ giống , mới có thể dùng lời nói mà hình dung , như vậy thì Đạo đã có chỗ cùng . Mà đã có chỗ cùng , thì sao có gọi là Lớn , Lớn 1 cách tuyệt đối .

Thật vậy , mỗi khi ta nói đến Lớn , thì óc ta liên tưởng đến 1 cái gì nhỏ hơn , nghĩa là lớn hơn cái nhỏ , nhỏ hơn cái lớn . Và như thế , thì trong đời không có cái gì thật lớn , cũng không có cái gì thật nhỏ .

Chương 15 sách Đạo Đức Kinh :

” Cổ chi thiện vi sĩ giả , vi diệu huyền thông , thâm bất khả thức . Phù duy bất khả thức , cố cưỡng chi vi dung “.

( Bậc toàn thiện xưa , tinh tế nhiệm mầu , siêu huyền thông suốt , sâu chẳng khả dò , bởi chẳng khả dò , tạm hình dung ) .

Nghiêm Phục nói :” Vật có hình khí thời không thể không đối đãi được . Cái mà chẳng thể đối đãi được , thời chẳng thể nào tư tưởng mà suy nghĩ , lấy lời nói mà nghị luận “. ( Hình khí chi vật , vô phi đối đãi , phi đối đãi tắc bất khả tư nghị ) .

Trở lên , là bàn về Bản Thể của Đạo .

Bản Thể của Đạo , tức là nguồn gốc của Vũ Trụ , nên mới nói :” Hữu vật hỗn thành , tiên Thiên Địa sinh . Tịch hề , liêu hề , độc lập bất cải , châu hành nhi bất đãi , khả dĩ vi thiên hạ mẫu “ ( Chương 25 : Có vật hỗn độn mà nên , sanh trước Trời Đất . Yên lặng , trống không . Đứng riêng mà không đổi , đi khắp mà không mỏi , có thể là Mẹ thiên hạ ) .

Gọi là Thiên Hạ Mẫu là muốn bảo : Đạo là nguồn gốc của Vũ Trụ . mẹ sinh ra vạn vật dưới trời , mà cũng là nguồn gốc của Vô Vi , của 1 cái Có tuyệt đối , 1 cái Lớn tuyệt đối mà không có đối đãi . Vì nó là 1 cái gì Lớn tuyệt đối nên mới nói : Nghinh chi nhi bất kiến kì thủ , tùy chi nhi bất kiến kì hậu . ( Đón nó thì không thấy đầu , theo nó thì không thấy đuôi ) .

Tức là Vô thủy vô chung vậy . Lại cũng vì Nó là 1 cái Có tuyệt đối , 1 cái gì Lớn tuyệt đối nên mắt xem không thể thấy , tai lóng không thể nghe , tay rờ không thể đụng , nên mới nói : “Thị chi nhi bất kiến , danh viết Di ; thính chi nhi bất văn , danh viết Hi ; bác chi bất đắc , danh viết Vi “ ( Chương 14 : Xem mà không thấy nên tên gọi là Di , Lóng mà không nghe nên tên gọi là Hi , bắt mà không nắm được , nên tên gọi là Vi )

Như vậy Đạo là 1 cái gì gần như không có vật gì cả , nên mới nói :” thằng thằng bất khả danh , phục qui ư vô vật , thị vị vô trạng chi trạng , vô vật chi tượng “ . ( Chương 14 : Dài dằng dặc mà không có tên , rồi lại trở về chỗ không có ; ấy gọi là hình trạng không hình trạng , cái hình trạng của cái không có vật ) .

Nhưng thực sự thì không phải vậy , bởi nó là Nguồn Gốc sanh ra Vạn Vật , thì bảo là không có gì cả sao đặng . Nên mới nói :” Đạo chi vi vật , duy hoảng duy hốt ; hốt hề hoảng hề , kì trung hữu tượng . Hoảng hề hốt hề , kì trung hữu vật . Yểu hề minh hề , kì trung hữu tinh “

( Chương 21 : Đạo sanh ra Vật , thấp thoáng mập mờ . Thấp thoáng mập mờ , trong đó có hình . Mập mờ thấp thoáng , trong đó có tinh ).

Vì Đạo là nguồn gốc của Vũ Trụ , hay nói 1 cách khác , Đạo là nguồn gốc của Vạn Vật , nên mới nói :” Đạo sanh Nhất , Nhất sanh Nhị , Nhị sanh Tam , Tam sanh Vạn Vật “ .( Chương 42 : Đạo sanh 1 , 1 sanh 2 , 2 sanh 3 , 3 sanh ra Vạn Vật ) .

Lại nói :” Đạo sanh chi , Đức súc chi , Vật hình chi , Thế thành chi “ ( Chương 51 : Đạo sanh đó , Đức nuôi đó , chủng loại tạo hình đó , hoàn cảnh kết liễu đó ) .

Bao nhiêu điều nói trên , đều là để bày giải cái lí sinh thành của Vạn Vật .

&&&

Đạo là nguồn gốc của Vạn Vật , là cái chỗ tự sinh của muôn loài mà không biết tại sao mà sinh ra . Nó là cái vật che chở và nuôi dưỡng vạn vật mà không tự cho mình là chủ muôn vật , và bởi thế mới có nói :” Vạn Vật thị chi , sinh nhi bất từ . Công thành bất danh hữu , y dưỡng vạn vật nhi bất vi chủ “ . ( Chương 34 : Vạn vật nhờ nó mà sinh ra , mà không 1 vật nào bị nó khước từ . Xong việc rồi , không để tên . Che chở , nuôi nấng muôn loài mà không làm chủ ) .

Lời nói này , chủ ý muốn nói Đạo sinh ra vạn vật , tuồng như không có làm gì cả mà kì thật , không có gì là không làm . ( Tự vô vi nhi thực vô bất vi dã ) .

Chỗ nguồn gốc phát xuất triết học chánh trị vô vi của Lão Tử là căn cứ nơi chỗ này vậy .

&&&&