đức

Lão Tử Tinh Hoa – Thu Giang Nguyễn Duy Cần .
&&&

Đức .

Như trên đã nói , chỗ mà Lão Tử gọi bằng danh từ Đạo , bao giờ cũng dùng với 2 nghĩa :” cái Đạo của Bản Thể và cái Đạo của Nhân Sự . Chữ Đức cũng vậy , vẫn dùng với 2 nghĩa : cái Đức của Đạo , và cái Đức của cái không phải Đạo , tức là cái Đức của sự đã mất Đạo , như Nhân , Nghĩa , Li Trí , Tín ...

Đại Đạo phế , hữu Nhân Nghĩa . ( Đạo lớn mất , mới có sanh Nhân Nghĩa ) . Ông lại nói :”Thất đạo nhi hậu Đức , thất Đức nhi hậu Nhân , thất Nhân nhi hậu Nghĩa , thất Nghĩa nhi hậu Lễ ...Phù Lễ giả , trung tín chi bạc , nhi loạn chi thủ ...”( chương 38). ( Mất đạo rồi mới có Đức , mất Đức rồi mới có Nhân , mất Nhân rồi mới có Nghĩa , mất Nghĩa rồi mới có Lễ ...Lễ chỉ là cái vỏ mỏng che ngoài của lòng Trung Tín và là cái đầu mối của hỗn loạn ...) .

Lão Tử sở dĩ trọng Đạo Đức mà khinh Nhân Nghĩa Lễ ... là khinh cái Đức của sự đã mất Đạo . Mất đạo rồi mới có Đức , chữ Đức này là” nhân sự chi đức “ chứ không phải là cái Đức của Đạo .

Cũng như trong câu “ thượng Đức bất Đức “ thì chữ thượng Đức là ám chỉ cái Đức của Đạo , còn chữ “ bất Đức “ ám chỉ cái Đức của nhân sự , cái Đức của sự mất Đạo Đức .

Đức , thuộc về cái Đức của Bản Thể là để dùng ám chỉ cái Động hữu hình của Đạo , bắt nguồn nơi Đạo , tức là cái nguyên lí tối cao tối đại và tuyệt đối , nguồn gốc của vạn vật , luôn luôn “ thường tồn bất biến “ . Cái Đức của nó sanh ra Vạn Vật Trời Đất .

Trong những câu mà ông dùng đến chữ “thượng “ như trên đây đã nói ;” Thượng Đức bất Đức “ ...hoặc “ bất tranh chi Đạo , nhược xưng thượng Đức “ ; “kì Đức nãi chân “ , “thị vị bất tranh chi Đức “...

Đó là ông dùng chư Đức của Đạo , cái Đức của Vô Vi , của bất ngôn chi giáo , của bất tranh nhi thiện thắng , tức là cái Đức theo Đạo Trời , theo Đại Đạo , cái Đức của Bản Thể , duy cái nghĩa thì tùy chỗ dùng mà có sâu cạn khác nhau thôi .

Còn như khi ông bảo :” dĩ Đức báo oán “ , thì Đức đây là chỉ về nhân sự chi Đạo gần với những Đức Nhân , Nghĩa thông thường . Dù sao chữ Đức của Lão Tử dùng cũng cũng nặng về siêu hình hơn .

&&&

Huyền Đức : Chương thứ 10 có câu : ” sanh chi súc chi , sanh nhi bất hữu , vi nhi bất thị , trưởng nhi bất tể , thị vị Huyền Đức “ .( Sanh đó nuôi đó , sanh mà không chiếm cho mình , làm mà không cậy công , làm việc lớn mà không làm chủ , đó gọi là Huyền Đức ).

Huyền Đức là cái Đức Huyền của Đạo , Đạo thì không phân Thiện Ác , Thị Phi ,Vinh Nhục , nên đặt tên là Huyền nghĩa là hỗn độn , đen tối , sâu kín , hòa lẫn 1 màu , không thể phân biệt giữa cái Vô và cái Hữu , cái Nội và cái Ngoại , cái Tịnh và cái Động , cái Vô Danh và cái Hữu Danh :”Đồng vị chi Huyền “ .

Chữ Đức ở trên đây đều chỉ về cái đạo Bản Thể . Qua chương 65 , thì chữ Huyền Đức lại dùng để chỉ sự phải bắt chước theo cái Đạo Bản Thể để mà trị nước . Tức là bàn về cái Dụng của Huyền Đức.

&&&&