bất ngôn chi giáo 1

Lão Tử Tinh Hoa – Thu Giang Nguyễn Duy Cần .
Bất ngôn chi giáo 1 .

&&&

Chương 2 ,sách Lão Tử có câu :” Xử vô vi chi sự , hành bất ngôn chi giáo”.( dùng vô vi mà xử sự , dùng phương pháp không lời mà dạy dỗ ).

Chương 43 lại nói thêm:” Bất ngôn chi giáo , vô vi chi ích, thiên hạ hi cập chi” . ( Dạy bảo mà không cần đến lới nói , sự lợi ích của vô vi , trong thiên hạ ít ai theo kịp ).

Dạy bảo mà không dùng đến lời nói ... Là nghĩa gì ? Như trước đây ,ở chương bàn về sự học . Lão Tử khuyên ta đừng học cái trục vật , vụn vặt , phiền phức bên ngoài .

Chương 20 , ông nói :” tuyệt học vô ưu “ , đến chương 64 ông lại bảo :” học bất học “. Hãy học cái không thể học được là Đạo . Mà Đạo , thì không thể dùng lời nói mà miêu tả được :” Đạo khả Đạo , phi thường Đạo, Danh khả Danh phi thường Danh “ .( Đạo mà nói được , không phải là cái thường của Đạo . Danh mà ta có thể gọi được , không còn phải là Danh thường nữa ).

Vì vậy , ông mới không dùng đến lời nói để mà dạy . Ông lại cũng có nói :” tri giả bất ngôn , ngôn giả bất tri “ , cũng đều là chỉ về cái học về Đạo cả . Sở dĩ phải dùng đến lời là 1 sự miễn cưỡng rồi vậy . Đạo học là 1 cái học Tâm truyền Tâm , không có thể nào dùng lời mà hình dung được , chỉ có thể cảm thông mà thôi . Đó là nghĩa thứ nhất của “bất ngôn chi giáo”

&&&

Cái học của Lão Tử thuộc về Tâm học , tuy không thể lấy lời nói mà miêu tả được , nhưng cũng có khi dùng lời nói để khêu gợi được ... Dùng lời để mà khêu gợi mà thôi , chứ thực ra , trong đời không ai dạy ai được , nếu tự mình không tìm kiếm ra , cho nên cũng gọi là “ bất ngôn chi giáo “ , đó là nghĩa thứ 2 .

&&&

Chương 57 , Lão Tử bảo :” Ngã vô vi nhi dân tự hóa “ ( Ta không làm mà dân tự theo ) . Bậc trị nước , không cần bắt buộc dạy bảo , cần lấy gương vô tư , vô dục của mình mà dạy dân , dùng “bất ngôn chi giáo “ mà sửa dân ... thì dân không có hay là mình có làm gì , nhưng tự chúng sửa đổi lấy mình mà không cần đến sự bắt buộc hay cấm đoán , ban hành pháp lệnh . Ông lại nói :” Ngã hiếu tịnh nhi dân tự chính , ngã vô sự nhi dân tự phú , ngã vô dục nhi dân tự phác “

( Ta ưa tịnh mà dân tự chính , ta vô sự mà dân tự giàu , ta không dục vọng mà dân trở thành chất phác ) . Đó đều là phép “ bất ngôn chi giáo “ của ông cả . Về sau Trang Tử trong Thiên ” Đức sung phù “ giải rất rõ cái phép “ bất ngôn chi giáo” ấy :” Đức sung ư nội , nhi nhơn hóa ư ngoại , tự nhiên cảm hóa bất đãi giáo ngôn giả dã “

Nghĩa là :” Đức mà đầy đủ nơi trong , thì người ở ngoài được hóa , tự nhiên được cảm hóa , không cần phải dùng đến lời mà dạy “ . Đây là nghĩa thứ 3 của nó .

Hai chữ vô vi và tự hóa có sự liên lạc nhau rất mật thiết .

Vật nào cũng có cái tính tự nhiên của nó , không vật nào giống vật nào cả .Vậy là biết chấp nhận cái chỗ “ bất bình đẳng tự nhiên “ ấy của vạn sự vạn vật . Biết chấp nhận sự “ bất bình đẳng tự nhiên “ ấy của vạn vật , thì ta phải biết kính trọng cái tánh tự nhiên của mỗi vật mà không nên xen vào làm trở ngại , hay hủy hoại sự phát triển tự nhiên của nó .

Tóm lại, mỗi vật đều có chỗ nhận là phải , là tốt riêng theo vật ấy .Vật ta không nên cưỡng ép cho đồng được . Mà thực sự , ta cũng không làm sao cưỡng ép cho đồng được . Chỗ không thể đồng của vạn vật , ta phải biết chịu nó , nghĩa là chấp nhận nó , đó là ta dùng chỗ “ không thể đồng “ , mà làm cho vạn vật đồng nhau . Nghĩa là mỗi vật đồng được sống tự do theo cái sống của mình . Tự do và bình đẳng vì thế mà không thể lìa nhau . Hễ mất tự do thì không có bình đẳng , mà mất bình đảng là vì chẳng có tự do .

Như vậy , bất cử chế độ chánh trị nào mà định ra 1 cái “ tận thiện mẫu “ để làm tiêu chuẩn chung cho mọi tư tưởng và hành vi con người ( như ở các xã hội độc tài dưới mọi hình thức ) khiến cho cả thiên hạ đều phải theo đó mà hành động , là sái với tự nhiên , là ép chỗ “không thể đồng “ phải “ đồng “ với nhau tất cả .

Ở thiên Biền Mẫu , ông nói :” Cẳng vịt thì ngắn , cố mà nối dài nó khổ . Dò hạc thì dài , cố làm cho nó ngắn nó đau , cho nên tánh mà dài không phải cái nên chặt bớt . Tánh mà ngắn , không phải cái nên kéo dài , thì sao có đau khổ ?

Nhân thế , nhân quí trọng đặc tính của con người mà Lão Tử mới đề xướng phương pháp xử thế “ xử vô vi chi sự , hành bất ngôn chi giáo “ lấy vô vi mà xử sự , lấy phương pháp bất ngôn mà hành giáo .Vô vi là cố gắng đừng xen vào việc riêng tư của thiên hạ , càng nhiều bao nhiêu ,càng hay bấy nhiêu .

Lão Tử nói :” Ngã vô vi nhi dân tự hóa “ ta hành cái đạo vô vi mà mỗi cá nhân đều được tự hóa , nghĩa là hóa theo mình , chứ không hóa theo ai cả. Lão cũng như Trang đều tin rằng không ai hòa được ai cả , trừ người đó ra .

Mà thật vậy , sỡ dĩ mình chấp nhận lời nói việc làm của kẻ khác là vì “ đồng thanh tương ứng , đồng khí tương cầu “.

Bàn đến tự hóa tức là nói cái quyền sống tự do của con ngưới rồi . Kẻ ngu thì nhờ có người hóa , người trí thì tự mình hóa lấy mình .
Cái chân danh dự của con người , phải chăng là trừ mình ra không ai giải thoát cho mình được cả . Sự giúp đời của Chân Nhân như ánh mặt trời giúp cho trăm hoa đua nở , nhưng hoa nào nở hoa nấy , không bắt buộc hoa náy phải trổ theo hoa kia ... hay theo 1 loài hoa kiểu mẫu . Đừng mong kéo cẳng vịt cho dài , thu dò hạc ngắn lại , nghĩa là đừng làm cái việc làm của chàng Procuste trong thần thoại Hi lạp .

(Theo thần thoại Hi Lạp , Procuste là 1 tướng cướp rất độc ác ,anh ta có sắm 1 cái giường sắt . Bắt được nạn nhân nào cũng đặt lên cái giường khuôn mẫu ấy . Nếu vừa thì thôi , bằng không thì phải chặt chân , hay kéo dài chân cho vừa vặn với cái giường . Cái giường của Procuste là danh từ ám chỉ các chế độc độc tài bắt thiên hạ đổ vào 1 khuôn mẫu đã định sẵn .Trang Tử phản đối “ Đừng mong kéo cẳng vịt cho dài , thu dò hạc cho ngắn )

Nhưng mà đó lại là công việc làm của các nhà xã hội chánh trị hữu vi từ xưa đến nay vậy .

Mục tiêu chính của các nhà làm luật pháp , các luân lí gia , các chế độ chánh trị theo phái hữu vi ...phải chăng đều có tham vọng san bằng mọi cá tánh đặc biệt của con người . Bình đẳng hóa 1 cách máy móc tất cả mọi bất bình đẳng 1 cách tự nhiên trong thiên hạ ... Biến mỗi cá nhân thành 1 con người sống theo xã hội , tức là 1 “ con người máy “ vô hồn ,vô trách nhiệm .
Tất cả mọi chế dộ chính trị , xã hội theo phái hữu vi đều định ra 1 cái toàn thiện nào đó để làm tiêu chuẩn chung cho mọi tư tưởng hành vi , khiến cho con người đều phải theo đó mà hành động không dám sai chạy ...Đó là ép những chỗ không đồng ( bất bình đẳng tự nhiên ) phải đồng ( bình đẳng ) nhau .

Các bậc trị nước theo phái Hữu Vi lập ra qui củ chuẩn thằng cùng các qui luật thép để định chế chánh trị , xã hội , khiến cho người người trong thiên hạ đều phải phục tùng nô lệ . Chỗ dụng tâm tuy chưa phải là không có thiện ý ... nhưng kết quả thì lại như Lỗ hầu nuôi chim ...

Trang Tử trong thiên Chí Lạc đã nêu rõ rắng :” Xưa có con chim biển đậu lạc ở cửa thành nước Lỗ , Lỗ hầu ngự ra nghinh tiếp , rước về chuốc rượu ở đền Thái Miếu , cho tấu nhạc Cửu Thiều cho nó vui , giết trâu bò mời nó ăn ... chim ấy ngó dớn dác bộ sầu bi , không dám ăn dám uống . Cách 3 hôm thì chết . Đó là dùng cách nuôi người mà nuôi chim . Nếu muốn dùng cách nuôi chim mà nuôi chim , thì phải cho nó đậu ở rừng sâu , dạo ngoài gò đất , trôi nổi sông hồ , kiếm ăn lươn cá , đỗ theo hàng liệt , ung dung tự đắc , thích đâu ở đó .

Cứ như người nói là nó đã không ưa rồi , lựa là đem tiếng nhạc mà làm cho nó kinh tâm . Nếu đem nhạc Hàm Trì , Cửu Thiều mà đánh lên ở Động đình thì cá nghe phải lặn . Nhưng người ta thì thì lại kéo nhau đến đó mà nghe . Cá ở dưới nước thì sống , người ở dưới nước thì chết .

Đó và đây đã khác nhau , thì sự ưa ghét cũng khác nhau . Bởi vậy , bậc Thánh Nhân xưa không giống nhau về sở năng , nên không đồng nhau về sự nghiệp .

Như vậy ta thấy Lỗ Hầu không phải là không có thiện ý giúp ích cho chim biển , nhưng kết quả thì lại khác hẳn với ý muốn của mình . Hại mà không có lợi gì cho vật mình yêu cả . Đó là hậu quả không may của những kẻ chỉ muốn dùng luật pháp , giáo dục , luân lí để mà điển chế tư tưởng hành vi của thiên hạ và đương nhiên là phủ nhận 1 cách trắng trợn quyền tự do tư tưởng của con người .

&&&&