Đạo Đức Kinh 75

Lão Tử Đạo Đức Kinh – Nguyễn Hiến Lê .

&&&

75) Phiên Âm :

Dân chi cơ , dĩ kì thượng thực thuế chi đa , thị dĩ cơ .
Dân chi nan dị . dĩ kì thượng chi hữu , thị dĩ nan trị .
Dân chi khinh tử , dĩ kì thượng cầu sinh chi hậu , thị dĩ khinh tử .
Phù duy vô dĩ sinh vi giả , thị hiền ư quí sinh .

&&&

Giải nghĩa:
Dân sỡ dĩ đói là vì nhà cầm quyền thu thuế nặng quá cho nên dân đói .
Dân sở dĩ khó trị là vì nhà cầm quyền dùng chính lệnh phiền hà , cho nên dân khó trị .
Dân sở dĩ coi thường sự chết là vì nhà cầm quyền tự phụng dưỡng quá hậu , cho nên dân coi thường sự chết .
Nhà cầm quyền mà vô dục ,đạm bạc thì hơn là quí sinh , hậu dưỡng .

&&&

Câu thứ 3 : dân chi khinh tử … có bản không có chữ thượng , và có người dịch là : dân khinh chết vì dân trọng sự sống quá . Như vậy là trách dân , chứ không trách nhà cầm quyền , ý không nhất quán .
Liou Kia –hway dịch là : dân khinh chết vì đời sống của dân cực quá ( do lẽ nhà cầm quyền hà khắc quá ) . Hiểu như vậy nên câu cuối , Liou dịch tiếp là : chỉ người nào đời sống không cực quá mới biết quí sinh .
#
Nhận xét riêng : Thuế cao : 10 % đánh vào mọi thứ nhu yếu phẩm . Địa phương thu bao nhiêu thứ quỹ … Thêm thuế thu nhập cao , thuế xe cộ lưu thông , thuế đi học … thuế cò mối , thuế đen đỏ .
Luật lệ thì nhiều cái đau đầu , chồng chéo .
Trên thì xa hoa , nhậu nhẹt liên hoan lung tung …
Bởi vậy … làm sao theo Đạo Đức Kinh cho nổi .
#

&&&&&&

76) Phiên Âm :
Nhân chi sinh dã nhu nhược , kì tử dã kiên cường . Vạn vật thảo mộc chi sinh dã nhu thuỷ . Kì tử dã khô cảo .
Cố kiện cường giả , tử chi đồ : nhu nhược giả , sinh chi đồ . Thị dĩ binh cường tắc bất thắng , mộc cường tắc binh . Cố kiên cường xử hạ , nhu nhược xử thượng .

&&&

Dịch nghĩa :
Người ta sinh ra thì mềm yếu mà khi chết thì cứng đơ . Thảo mộc sinh ra thì mềm dịu mà khi chết thì khô cứng .
Cho nên cứng mạnh là cùng loài với chết , mềm yếu là cùng loài với sống . Vì vậy mà binh mạnh thì không thắng , cây cứng thì bị chặt . Cứng mạnh phải ở dưới , mềm yếu được ở trên .
&&&
Đoạn trên 2 chữ : vạn vật , nhiều nhà cho là dư .
Đoạn dưới ,câu : mộc cường tắc binh , chữ binh ở đây là động từ , các sách đều chú thích là chặt ,đốn . Có bản chép là chiết – gãy .

&&&&

77) Phiên âm :
Thiên chi đạo kì do trương cung dữ ! Cao giả ức chi , hạ giả cử chi .
Hữu dư giả tổn chi , bất tác giả bổ chi . Thiên chi đạo tổn hữu dư nhi bổ bất túc . Nhân chi đạo tắc bất nhiên , tổn bất túc như phụng hữu dư .Thục năng hữu dư dĩ phụng thiên hạ ? Duy hữu đạo giả .
Thị dĩ thánh nhân vi nhi bất thị , công thành nhi bất xử . Kì bất dục hiện hiền .
&&&&
Đạo trời giống như buộc dây cung vào dây cung chăng ? Chữ trương cung ở đây không có nghĩa là giương cung để bắn . Dây cung ở cao quá thì hạ nó xuống , ở thấp quá thì đưa nó lên ; dài quá thì bỏ bớt đi , ngắn quá thì thêm vào . Đạo trời bớt chỗ dư , bù chỗ thiếu . Đạo người ( thói thường của con người ) thì không vậy , bớt chỗ thiếu mà cấp thêm cho chỗ dư . Ai là người có dư mà cung cấp cho những người thiếu thốn trong thiên hạ ? Chỉ có người đắc đạo mới làm như vậy .

&&&&

78) Phiên âm :
Thiên hạ mạc như nhược ư thuỷ , nhi công kiên cường giả mạc chi năng thắng ,dĩ kì vô dĩ dịch chi .
Nhược chi thắng cường , nhu chi thắng cương , thiên hạ mạc bất tri , mạc năng hành .
Thị dĩ thánh nhân vân : Thụ quốc chi cấu , thị vị xã tắc chủ , thụ quốc bất tường , thị vị thiên hạ vương , chính ngôn nhược phản .

&&&
Giải nghĩa :
Trong thiên hạ không gì mềm yếu bằng nước mà thắng được những vật cứng không gì bằng nó , không gì thay nó được .
Yếu thắng mạnh , mềm thắng cứng , không ai không biết lẽ đó nhưng không ai thực hành được . Cho nên thánh nhân bảo : Chịu nhận cái ô nhục trong nước thì mới làm chủ xã tắc được , chịu nhận tai hoạ trong thiên hạ thì mới làm vua thiên hạ được , lời hợp đạo đó nghe như ngược đời .

&&&&&&

79) Phiên âm :
Hoà đại oán tất hữu dư oán , an khả dĩ vi thiện ? Thị dĩ thánh nhân chấp tả khế nhi bất trách ư nhân . Hữu đức ti khế , vô đức ti triệt . Thiên đạo vô thân , thường dữ thiện nhân .
&&&
Giải nghĩa :
Giải được cái oán lớn thì vẫn còn chút oán thừa ( ở trong lòng ) như vậy sao gọi được là phải ?
Cho nên thánh nhân cầm phía bên trái tờ khế ước ( tờ hợp đồng ) mà đời không nhận . Người có đức thì cầm ( phía trái ) tờ khế , người không có đức thì đòi người ta phải trả .
Đạo trời không tư vị ai , chỉ gia ân cho người có đức .
&&&
Chấp tà khế : thời xưa khi ký hợp đồng với ai thì người ta làm 2 bản cùng trên 1 tờ . Mỗi người giữ 1 bản . Bản bên trái không được coi trọng bằng bản bên phải . Giữ bản bên trái tức là có ý nhường người , không tranh với người , không tranh nên không oán . Giữ như vậy để làm chứng tích với nhau , chứ không có ý bắt buộc bên kia phải thủ tín , phải trả nợ .
Chữ triệt vốn trỏ 1 thứ thuế ruộng ở đời Chu . Ở đây triệt có nghĩa là đòi , thu tiền của người kí khế ước với mình .
Đại cương chương này là dùng đức mà trị dân .

&&&&&&

80) Phiên âm :
Tiểu quốc quả dân , sử hữu thập bách chi khí nhi bất dụng , sử dân trọng tử nhi bất viễn tỉ .Tuy hữu chu dư , vô sớ thứa chi ; tuy hữu giáp binh , vô sở trần chi . Sử dân phục kết thằng nhi dụng chi . Cam kì thực , mĩ kì phục , an kì cư , lạc kì tục .
Lân quốc tiêu vọng ,kê khuyển chi thanh tương văn , dân chí lão tử bất tượng vãng lai .
&&&
Giải nghĩa :
Nước nhỏ dân ít . Dù có khí cụ gấp chục gấp trăm sức người cũng không dùng đến . Ai nấy đều coi sự chết là hệ trọng nên không đi đâu xa . Có thuyền xe mà không ngồi ,có binh khí mà không bày .( bỏ hết văn tự ) . bắt dân dùng lại lối thắt dây thừng thời thượng cổ . Thức ăn đạm bạc mà thấy ngon , quần áo tầm thường mà cho là đẹp , nhà ở thô sơ mà thích , phong tục giản phác mà lấy làm vui ( nghĩa là chỉ lo ăn no , mặc ấm ,ở yên , sống vui , ghét xa xỉ ) . Các nước láng giềng gần gủi có thể trông thấy nhau , nước này nghe được tiếng gà tiếng chó của nước kia , mà nhân dân các nước ấy đến chết già cũng không qua lại với nhau .
&&&
Bốn chữ thập bách chi khí , trong câu đầu , chúng tôi hiểu theo Hà Thượng Công ; không dùng những khí cụ đó , những cơ khí đó vì có cơ giới , thì có cơ tâm , xảo trá ,con người không có chất phác nữa .
Nhiều nhà dịch là : binh khí , lấy lẽ rằng thập bách trỏ quân đội 5 người là 1 Ngũ , 25 người là 1 Thập ,, 100 người là 1 Bách . Thập bách chi khí , là khí giới của quân đội .
Hai chữ kết thằng trong câu sau nghĩa là thắt dây . Khi chưa có chữ viết , người ta dùng dây thắt nút để ghi những việc cần phải nhớ .
Chương này tả quốc gia lí tưởng theo Lão Tử . Lão Tử muốn trở về xã hội nguyên thuỷ , và Phùng Hữu Lan bảo như vậy : đại văn minh tựa như dã man .

#
Ghi nhận riêng :
Trở lại thời kì đồ đá : quá dễ , ta tạo ra 1 trận đại chiến thứ 3 , bom nguyên tử nổ rền trời … tự nhiên dân chết hết , quả đất còn vài triệu người thôi , là sẽ thành 1 xã hội kiểu Lão Tử ngay . Cuốc đất trồng khoai , uống nước giếng , mặc áo lá chuối , đi chân đất … nhà ở hang hay túp lều tranh vách đất .
Chả lẽ Lão Tử là 1 nhà Chiêm Tinh Gia , đoán trước tương lai năm 2000 – 2020 ?
#
&&&&&&

81) Phiên âm:
Tín ngôn bất mĩ , mĩ ngôn bất tín .Thiện giả bất biện , biện giả bất thiện . Tri giả bất bác , bác giả bất tri .
Thánh nhân bất tích kí dĩ vị nhân kỉ dư hữu , kí dĩ dữ nhân kỉ dũ đa .Thiên chi đạo lợi như bất hại .Thánh nhân chi đạo vi nhi bất tranh .
&&&
Giải nghĩa :
Lời nói chân thực thì không hoa mĩ , lời nói hoa mĩ thì không chân thực . Người thiện thì không cần phải biện giải ( vì hành vi tốt rồi ) , người nào phải biện giải cho mình là người không thiện .
Người sáng suốt hiểu đạo thì tri thức không cần rộng ( vì nắm được chân lí là đủ rồi ) , người nào trí thức rộng thì không sáng suốt , hiểu đạo ( vì tìm ngọn thì quên gốc )
Bậc thánh nhân vô dục , không tích trữ , càng giúp người lại càng có dư , càng cho người mình lại càng có nhiều . Đạo trời chỉ có lợi cho vạn vật chứ không có hại . Đạo thánh nhân giúp người mà không tranh với ai .
Câu đầu : Tín ngôn , có bản chép là tín giả , để cho nhất luận với thiện giả , biên giả , trí giả ở sau . Nhưng nghĩa cũng không khác mấy , người chân thực thì không trang sức bề ngoài , trang sức lời nói chả hạn .
Đoạn dưới , kỉ dư hữu , nhiều bản chép là dũ hữu , để nhất luật với dũ đa ở sau . Nghĩa cũng vậy .
#
Ghi nhận riêng :
Lí thuyết Lão Tử nhiều khi hiểu 2 nghĩa trái ngược . Người sáng suốt trí thức không cần rộng : nên cán bộ không cần bằng cấp , mà cần làm như điên . Không cần biện giải , vì cho là đúng , nên làm như điên ?
Vì thế sai rồi sửa như điên , mà vẫn hoàn sai !!!
Càng giúp người thì càng có dư : vì hối lộ , nên tiền thêm nhiều ,vì giúp kí hợp đồng , nên lại quả càng nhiều . Hoan hô Lão Tử ,quà thông minh đối với xã hội Tham Ô ?
Đạo thánh nhân giúp người mà không tranh với ai : vì ta độc quyền , nên đâu cần tranh giành ?
#
&&&&&&
Viết xong ngày giỗ Cậu26 / 8 Đinh Tị 1977.
Trong khi viết đau bao tử hoài . NHL.
Nhà xuất bản Văn Hoá TT , 43 Lò Đúc , Hà Nội .
&&&&&&