học thuyết Lão Tử 2

Lão Tử Tinh Hoa – Thu Giang Nguyễn Duy Cần .
Học Thuyết Lão Tử 2 .

&&&
B) Cái Động của Đạo : Trời đất vạn vật do Đạo mà ra , nhưng rồi đều trở về với Đạo .

Chương 40 ông nói :” Phản giả đạo chi Động “ ( trở về là cái động của Đạo ) . Đó là con đường đi về , còn con đường đi ra thì “đạo sinh nhất , nhất sinh nhị , nhị sinh tam , tam sinh vạn vật . Vạn vật phụ Âm nhi bảo Dương . Xung khí dĩ vi hòa “ .( Đạo sinh 1 , 1 sinh 2 , 2 sinh 3 , 3 sinh vạn vật .Trong vạn vật không vật nào mà không cõng Âm và bồng Dương . Nhân chỗ xung nhau mà hòa nhau ) .

Nhất đây , là cái Thế Duy Nhất của Đạo . Nhị , là trỏ vào 2 khí Âm Dương , tức là 2 nguyên lí mâu thuẫn nhau , nhưng bổ túc nhau đồng có ở trong mỗi vật , và vì thế mới có nói “ trong vạn vật không vật nào không cõng Âm và bồng Dương “ . Giữa sự xô xát , xung đột nhau của 2 nguyên lí mâu thuẫn ấy , lại có Một cái nắm giềng mối và làm cho nó phải sống chung và dung hòa với nhau mà không thủ tiêu nhau , cái đó là nguyên lí thứ 3 ; cái mà Lão Tử gọi là cái Dụng của Đạo , “ xung khí dĩ vi hòa “. Tức là cái Nguyên Lí làm cho cái khí xung đột giữa 2 nguyên lí mâu thuẫn điều hòa với nhau . Đến khi được cái số 3 đó , thì vạn vật mới thành hình , nên mới gọi là “ tam sinh vạn vật “ .
Như vậy , ta thấy rằng Lão Tử có thể đã căn cứ vào Dịch Học :”Thái cực sinh lưỡng nghi “ để lập thành cái học “nhất sinh nhị “ của ông . Nhưng ông chỉ mượn cái Đạo “đi ra “của Dịch ,vì Dịch chủ trương Âm Dương để diễn tà cái Đạo biến đổi mà thôi .

Lão Tử nhân đó , bàn về cái đạo “ trở về “ ( phản phục ) , nghĩa là ông vượt cái học Nhị Nguyên của Dịch để chủ trương cái Đạo ”qui Chân phản Phác “ .

Theo Lão Tử , vạn vật đều động chuyển theo 2 khuynh hướng nghịch nhau : Đi Ra rồi Trở Về . Chương 16 ông nói :” Vạn vật tịnh tác , ngô dĩ quan phục . Phù vật vân vân , các phục qui kì căn ... “

( Vạn vật cùng đều sinh ra , ta lại thấy nó trở về gốc ; ôi , vạn vật trùng trùng , đều trở về cội rễ của nó ) . Mà trở về cội rễ , tức là trở về gốc Tịnh của nó ( tức là trở về với vô vi )

“Qui căn viết Tịnh , thị vị viết phục mạng , phục mạng viết thường “ . ( trở về cội rễ , gọi là Tịnh , ấy gọi là phục mạng . Mà phục mạng gọi là thường ) Thường tức là Đạo vậy .

Nhân quan niệm về chữ Thường , tức là 1 cái gì bất di bất dịch nắm cả giềng mối Vạn Vật Vũ Trụ , nên Lão Tử nghĩ đến 1 cái gì như là 1 thứ Định Mạng trong sắc giới :”Thiên võng khôi khôi , sơ nhi bất thất “ ( Lưới trời lồng lộng , tuy thưa mà chẳng lọt ) .

Lưới trời , tức là cái luật tự nhiên mà không vật nào trong Vũ Trụ thoát khỏi . “Thiên Đạo vô thân “ ( Đạo trời không thân ai cả ) ( Chương 79 ) .

Trong tất cả các luật của Tạo Hóa , thì cái luật lớn nhất và quan trọng nhất là luật Phản Phục . hễ : “ vật cùng tắc phản , vật cực tắc biến “ .

Chương 25 nói :” Thệ viết viễn , viễn viết phản “.Nghĩa là mỗi vật , khi mà đi đến cực độ thì phải biến , mà biến thì lại biến trở về cái đối đích của nó . Phải biến Quấy , Nên biến Hư , Sống biến Chết , Lạnh biến Nóng ,Vinh biến Nhục , Thiện biến Ác ...hoặc trái ngược lại .

Đó là 1 cái luật Thường , bất di bất dịch của Tạo Hóa : Cái gì lên cao , thì xuống thấp . Cho nên , hòng muốn thu rút , là sắp mở rộng cho đó ra . Hòng muốn làm yếu đó , là sắp làm đó mạnh lên . Hòng muốn vứt bỏ đó , là sắp làm hưng khởi đó . Hòng muốn cướp đoạt đó , là sắp ban thêm cho đó . Ấy là ánh sáng Huyền Vi , mềm yếu thắng cứng mạnh “

( Tương dục hấp chi , tất cố trương chi . Tương dục nhược chi , tất cố cường chi . Tương dục phế chi , tất cố hưng chi . Tương dục đoạt chi , tất cố dữ chi .Thị vị vi minh , nhu nhược thắng cương cường ) ( chương 36 ) .

Tóm lại , những câu như :” Ít thì lại được , nhiều thì lại mê “ ( thiểu tắc đắc , đa tắc hoặc ) ( chương 22 ) .

Gió lốc không thổi suốt 1 buổi mai , mưa dào không mưa suốt 1 ngày trường . ( Phiêu phong bất chung triêu , sậu vũ bất chung nhật )( chương 23 ) .

Cái rất mêm trong thiên hạ , thắng cái rất cứng trong thiên hạ . ( Thiên hạ chi chí nhu , trì sính thiên hạ chi chí kiên ) . ( Chương 43 ).

Bớt là thêm , thêm là bớt ( Tổn chi nhi ích , ích chi nhi tổn ) ( chương 42 ) .

Đều do cái luật Phản Phục mà ra cả ! Nhưng đối với người thường , thì lại thấy rất là trái ngược , mâu thuẫn . Bởi vậy ,ở chương 41 , Lão Tử mới nói : “ Hạ sĩ văn Đạo , đại tiếu chi “ ( kẻ sĩ bậc thấp mà nghe nói đến Đạo , sẽ cả cười mà bỏ qua ) .
Tuy vậy , nếu bảo rằng “ vật cực tắc phản “thì chữ cực đây phải hiểu như thế nào ? Đâu là chỗ cùng cực của mỗi vật ? Không thấy Lão Tử bày giải chỗ nào cả . Không nói ra , có lẽ là vì Lão Tử hiểu rằng mọi vật , vật nào cũng có cái cùng tận của nó , không có 1 mực độ cùng tận nào có thể lám mực độ chung choo vạn sự vạn vật trong đời .

Cho nên ông mới nói :” Tri túc chi túc thường túc hĩ “ ( biết đủ trong cái đủ , thì luôn luôn đủ ) . Cái gọi là đủ , không thể giống nhau đối với mọi người . Có khi cái mà người này thấy đủ , lại không đủ với người kia . Hoàn cảnh , địa vị , sức khỏe , lớn nhỏ , thời buổi ... đều khác nhau , không sao đưa ra 1 số lượng nào gọi là số lượng mẫu và đầy đủ cho cho tất cả mọi người mọi vật .

Cái đủ của người mạnh không giống với cái đủ của người yếu .Cái vừa đủ đối với người khỏe , không còn là cái vừa đủ nữa đối với người đau , và ngay đối với chính bản thân của mình cũng vậy , cái mà hôm nay cho là đủ , ngày mai sẽ là thiếu không chừng !

Lấy ngay trong việc ăn uống cũng đủ thấy rõ : cái mà ta thường gọi là món ăn vừa đủ cũng phải tùy ... tùy tuổi tác , tùy sức khỏe , tùy chất bổ nhiều ít của món ăn , không sao nhất luật đặng .

Đó là những cái mà Lão Tử gọi là Thường , nghĩa là bất biến , và luôn luôn đúng với tất cả vạn vật . Cho nên người sáng suốt phải là người thông suốt những cái luật ấy mà tuân theo :” Tri thường viết minh “.( Kẻ nào biết những luật Thường ấy là người sáng suốt ) .

Và trái lại , kẻ nào không biết đến nó , sẽ bị tai họa suốt đời ! “ Bất tri thường , vọng tác hung “ .( Không biết Đạo thường ấy , là gây hung họa cho mình ) . Cho nên ai mà được Đạo Thường ấy , suốt đời không nguy . ( Một thân bất đãi ) .

&&&